Geschiedenis

'Lang geleden woonden er veel Turken op Lesvos en veel Grieken in het huidige Turkije. Lesvos hoorde zelfs 400 jaar tot het Ottomaanse Rijk. Er waren periodes van haat en nijd tussen de Turken en Grieken op het Lesvos, maar in de afgelopen eeuw leefden ze ook vreedzaam met of naast elkaar. In Klein-Azië leefden de Grieken en Turken veel meer samen. Ze respecteerden elkaar en spraken elkaars taal ondanks hun  verschillende gewoontes en godsdiensten.

Begin 20ste eeuw begon Griekenland, zich gesteund gevoeld door met name Engeland, een oorlog om het oude Griekse Byzantijnse rijk, inclusief Constantinopel, te herstellen. Dit is uiteindelijk mislukt. Van de een op de andere dag werden duizenden mensen opgejaagd en verjaagd. Op Lesvos kwamen ongeveer 100.000 Griekse vluchtelingen aan, waarvan uiteindelijk 50.000 zich hier vestigden.

Veel families zijn tijdens die vlucht uit elkaar gerukt en elkaar kwijt geraakt. Mensen die dat direct of indirect via hun ouders meegemaakt hebben of toen familie zijn kwijtgeraakt, weten wat de vluchtelingen van nu hebben doorgemaakt in hun reis naar Griekenland. Zij zijn in dezelfde situatie geweest. Zij hebben veel meer begrip voor de huidige situatie.'

Molyvos

'Molyvos is altijd een van de belangrijkste toeristische centra op Lesvos geweest, dus daar waren de gevolgen groot. Sommigen zijn teleurgesteld in de eigen bevolking. Dat is heel triest. Mensen kunnen niet meer met elkaar door een deur, ze geven op elkaar af. We hopen dat het weer een beetje bijtrekt als dit allemaal voorbij is.

In maart werd in Molyvos voor de lokale bevolking een bijeenkomst georganiseerd over wat te doen met al deze vluchtelingen. Een (buitenlandse) vriend en lokale activist had deze bijeenkomst georganiseerd en waarschuwde toen al: “Aan de overkant van de zee staan twee miljoen mensen te wachten die allemaal hier naar toe willen.” Hij kreeg als reactie alleen ‘gezeur’. Op die bijeenkomst merkte je de verschillen.

De mensen met de meeste invloed in Molyvos wilden er niet aan beginnen en veel mensen zijn weer afhankelijk van hen. Mensen durfden dan ook niet daar tegenin te gaan. Het zijn geen slechte mensen: als ze iemand die honger heeft tegen komen op straat, dan zouden ze net zo goed helpen. Maar het zijn wel mensen die meteen heel strikt reageerden op de discussie omdat ze hun eigen bedrijf wilden afschermen.

Ik heb altijd wel begrip gehad voor dat facet, maar je kunt de realiteit niet ontvluchten. Veel mensen hebben dit niet op tijd in willen zien. Ze gaven de NGO’s de schuld van de toename. Ze zeiden: “Als je gaat helpen, dan zullen ze ook allemaal hier naar toe komen. Ze weten dat ze worden geholpen.” Maar de vluchtelingen komen toch wel.'

Route

'Vorig jaar trok het toerisme eindelijk weer een beetje aan sinds begin van de eurocrisis en toen begon de vluchtelingencrisis. Vanaf dat moment leek men het gevoel te hebben dat je niet naar Lesvos kon komen. Dat je in een restaurant zou zitten en vluchtelingen binnen zouden komen. Of dat je ze overal in straatjes tegenkomt. Maar dat was niet zo.

Molyvos is een van de belangrijkste toeristische dorpjes op het eiland is en juist daar kwamen veel vluchtelingen aan of langs omdat ze vanuit daar de 60 kilometer naar Mytilini en Moria moesten lopen om daar geregistreerd te worden. De vluchtelingen kwamen nooit in de dorpen. Toch zagen de toeristen de vluchtelingen op het hele eiland, want het is een lange weg naar Mytilini.

“Ik heb ook gezien dat mensen profijt probeerden te halen uit de situatie. Mensen die vluchtelingen aanspraken en zeiden dat ze voor 100 euro mee konden in hun busje.”

Eerst waren het vooral jonge mannen, later zag je steeds meer families met baby’s en kinderen lopen. Ze gingen ook overal aan de kant van de weg zitten. Overdag zag je ze in de schaduw van de olijfgaarden en ’s nachts moesten ze ergens naar toe om te overnachten. Het werden er steeds maar meer, overal zag je grote groepen vluchtelingen.

Op gegeven moment waren het er 4000 per dag. Het was niet meer bij te houden. Daarom begonnen NGO’s met het inzetten van bussen zodat mensen in ieder geval niet meer hoefden te lopen. De lokale overheid deed niks, had er geen geld voor. In het begin mocht je zelf ook geen mensen helpen. Ze waren illegaal hier en illegalen mag je niet meenemen in je auto.

Dat veranderde op een gegeven moment, maar dan moest je wel bellen naar de eilandpolitie en aangeven hoeveel personen je meeneemt, waar je ze oppikt, waar je ze naar toe brengt en wat voor nationaliteit ze hebben. Dat heb ik zelf ook een paar keer gedaan.

Ik heb ook gezien dat mensen profijt probeerden te halen uit de situatie. Mensen die vluchtelingen aanspraken en zeiden dat ze voor 100 euro mee konden in hun busje. Dat vond ik heel moeilijk om te zien. Ik heb het zien gebeuren en ben er ook ontzettend boos om geworden. Maar dan krijg je alleen als antwoord: “Waar bemoei je je mee?”’

Opvang

'Het hele probleem van Molyvos was dat daar geen opvang was. Dat was ook een beetje de schuld van de bevolking omdat zij het probleem van zich af wilde houden. Ze hadden geen duizenden mensen kunnen opvangen, maar het had een stuk beter gekund. Nu liepen ze vanaf de kust naar Molyvos. Daar staat aan de rand van het dorp een school met een parkeerplaats ernaast en daar gingen de vluchtelingen zitten.

Op de parkeerplaats werden broodjes uitgedeeld door mensen uit het dorp. Een heleboel vrijwilligers in Molyvos hebben vluchtelingen opgevangen. In het begin waren dat toch grotendeels mensen van het eiland. Dat moet wel gezegd worden. Er zijn ontzettend veel mensen die zelf al weinig geld hebben en die toch geholpen hebben, door bijvoorbeeld brood te smeren en uit te delen. Wij ook, maar we hebben het ook niet breed.

Je kunt het een paar keer doen, maar niet voortdurend. Je probeerde het met de middelen die je had. En zo hebben veel mensen dat gedaan. Maar er was geen opvang aan, dat moesten de NGO’s doen. Mytilini had wel 17.000 vluchtelingen in de stad zitten. Als je de stad binnenkwam, was het zo vreselijk druk. De mensen sliepen overal in de stad in tentjes, in de straten, de parken, de haven, overal stond het vol tentjes. De hele stad stonk en was smerig, want ze moesten ergens naar de wc, zich ergens wassen.

Het was een te zware belasting voor de lokale bevolking. Ze moesten eigenlijk registeren als ze binnenkwamen. Het opvangkamp Moria was vanaf het begin de plaats waar dat moest. Maar daar waren te weinig medewerkers om iedereen te registreren. Het was niet meer bij te houden toen ze allemaal de stad in kwamen. Dus wat veel gebeurde is dat mensen gewoon een briefje meekregen en op de boot naar het vasteland werden gezet. Er werd niet goed gecontroleerd, dat kon ook niet.

Aan het einde van de zomer was eigenlijk al duidelijk dat de winter een groot probleem zou zijn. Al die mensen zouden blijven komen en dan in de kou moeten overnachten. Het vriest dan niet, maar de gevoelstemperatuur is veel lager. Deze problemen werden niet goed aangevoeld. Het kamp van IRC is veel te laat gebouwd, omdat er veel te laat werd gereageerd. Er zijn zoveel regeltjes, zoveel bureaucratie. Het is niet altijd even makkelijk om in Griekenland te werken.’

Ngo’s

‘Er zijn meer dan 85 organisaties hier op het eiland geweest. Op gegeven moment vond men dat het niet meer kon. Er was geen overzicht van wie hier werkte, waarvoor en wat ze deden. Ook wisten veel van die buitenlandse vrijwilligers niet genoeg van het eiland om goed te helpen. Dan stuurden ze de vluchtelingen op de foute weg naar Mytilini.

“De ngo’s moeten goed luisteren naar de lokale bevolking en zo veel mogelijk mensen van het eiland aannemen.”

Sommige ngo’s gingen te veel hun eigen gang, zonder rekening te houden met Lesvos en met de plaatselijke bewoners. Zoals de toegang naar één van de warmwaterbaden. Die was van de een op de andere dag afgesloten, omdat er een grote tent voor vrijwilligers voor was gezet. Dat zijn dingen die je in Nederland nooit zou kunnen doen, maar op Lesvos in de chaos wel. Mensen werden niet weggestuurd, maar het zette wel kwaad bloed.

De ngo’s moeten goed luisteren naar de lokale bevolking en zo veel mogelijk mensen van het eiland aannemen. Dan voorkom je dat er haat en racisme ontstaat. Daar profiteren rechtse partijen zoals de Gouden Dagenraad van. Gelukkig hebben grote ngo’s  zoals UNHCR en het International Red Cross wel veel mensen van Mytilini en Molyvos aangenomen. Die banen waren heel verschillend: schoonmakers, chauffeurs, nachtbewakers, eten uitdelen, kleding uitzoeken, ga maar door.'

EU-Turkijedeal

‘Op Lesvos bestaat een gemengd gevoel over de Turkijedeal. Aan de ene kant heeft men te doen met de vluchtelingen, aan de andere kant zijn mensen blij dat we die stroom mensen niet meer op het eiland hebben. Het probleem is niet weg, maar mensen zijn blij dat ze de vluchtelingen niet meer voor hun deur hebben.

Op het eiland merk je niks meer van de vluchtelingen, alleen als je in Moria bent. Er komen ook nog maar weinig vluchtelingen aan. Na het verdrag waren er sommige dagen met enkele honderden nieuwe vluchtelingen, maar gemiddeld niet meer dan vijftig per dag.

Ik heb geen vertrouwen in de Turkijedeal. Het is mensonterend. Er zijn genoeg mensen die zeggen dat Turkije geen veilig land is. Maar de vluchtelingen worden daar slecht behandeld of zelfs mishandeld. Het Nederlandse journaal zei laatst dat mensen ’s nachts worden teruggestuurd naar Syrië.

Europa maakt zich zo afhankelijk van deze deal. Geld geven zodat Turkije het opvangt en de vluchtelingen niet hier naar toe komen, is geen oplossing. De oplossing ligt uiteindelijk alleen maar in het oplossen van de politieke problemen en het stopzetten van de wapenindustrie.

“Aan de ene kant moeten we bezuinigen van Europa, aan de andere kant zijn er mensen nodig om al die vluchtelingen te registreren.”

Maar wie praat daarover binnen de politiek? Dat wordt niet aangehaald, terwijl daar het grote probleem ligt. Veel Europese landen werken daar ook aan mee, direct dan wel indirect worden er wapens aan de jihadisten gegeven. Als men alleen maar reageert in de stijl van ‘als het maar niet bij ons komt, dan hoeven we er niet mee bezig te zijn’, dan krijgen we het straks dubbel zo erg terug.'

Memorandum

'Ik denk dat de Tsipras regering heel veel ingeleverd heeft destijds door de hele onderhandeling van het memorandum. Ze zijn met de rug tegen de muur gezet. Er is echter geen alternatief, rechts zou het nog slechter hebben gedaan. Dit hebben ze niet voorzien, of niet willen geloven, dat het zo zou gaan. Toen Tsipras in de regering kwam, heeft hij zich ontzettend hard gemaakt voor de vluchtelingenproblematiek.

Ze zijn in deze grote crisis met zo’n extra en groot probleem opgezadeld. Ze kunnen het gewoon niet aan. Er is geen personeel. Ze mogen niemand aannemen om mensen te registreren vanwege de Europese beperkingen. Ze moeten noodgedwongen mee met het Europese beleid, want Griekenland kan die mensen allemaal niet opvangen. Terwijl ze het qua overtuiging wel zouden willen.

Aan de ene kant moeten we bezuinigen van Europa, aan de andere kant zijn er mensen nodig om al die vluchtelingen te registreren. Nu moeten de vluchtelingen in Moria skypen met mensen in Athene voor hun registratie en dat kan maar twee dagen in de week. In Moria zelf zijn maar enkele mensen om iedereen te registeren. Dat kan niet zo, er zijn meer mensen nodig om alle vluchtelingen in Moria te registeren.'

Toekomst

'Het is nog steeds een belangrijk onderwerp op Lesbos. Omdat mensen hier economisch niet meer zelf vooruit kunnen. In de winter wordt het toeristisch programma gemaakt voor het opvolgende seizoen en werd het al duidelijk dat het toerisme ontzettend zou af gaan nemen met ruim 80% minder dan vorig jaar. Dit percentage staat nog los van de eurocrisis. Die was al heel ernstig en dit komt er boven op. Het seizoen was vorig jaar al begonnen voor de vluchtelingencrisis groot nieuws werd. Toen kwamen de last minute vakantiegangers alleen niet meer.

“Er moet gepleit worden voor meer toerisme naar Lesbos.”

Dit jaar is het seizoen nog slechter. Er komen maar 7 charters per week naar Lesbos dit jaar, in plaats van de gebruikelijke 24 charters. Dat verschil kan niet meer worden goedgemaakt. We hopen dat ze allemaal gevuld zijn, maar we zien dat het vooral gecombineerde vluchten zijn en er zijn maar weinig mensen die hier uitstappen. Ergens is er hoop dat het aantrekt, dat het beter wordt. Maar realistisch gezien zullen de vluchten die gecanceld zijn niet meer komen.

De vrijwilligers die kwamen verbleven wel in de hotels op het eiland, voornamelijk in Molyvos en Eftalou. In die zin hebben een aantal hotels daar wel wat extra inkomen gehad. Nu zit Mytilini vol met mensen van Frontex. Maar je kunt niet zeggen dat dit goed is voor Mytilini. Dit kan vandaag op morgen afgelopen zijn en dan is het weer leeg. Dan zijn hier noch toeristen, noch vrijwilligers, noch Frontex mensen.

Daarom vind ik het belangrijk dat ook Griekenland, waar het zo slecht gaat en Lesvos, als plaats waar de vluchtelingen aankomen, ondersteund moet worden. Er moet gepleit worden voor meer toerisme naar Lesbos. Overal in Griekenland gaat het toerisme omhoog , maar niet naar Kos, niet naar Lesvos. Dat is jammer, want Lesvos is een prachtig eiland.

Toeristen willen niet meer komen, voelen zich niet goed om hier vakantie te vieren, vragen of het wel verantwoord is. Het is heel verantwoord dat je hier komt. Je moet niet alleen kijken naar de vluchtelingen hier, je moet ook kijken naar wat er met de mensen op de eilanden gebeurt. De mensen van Lesvos worden straks economische vluchtelingen, omdat ze hier niet meer vooruit kunnen.’