Grenspolitie

Sinds 4 januari heeft de Zweedse politie de grenscontroles hervat die sinds 1958 niet meer plaatsvonden. Dit betekent voor de zuidelijke regio Skåne, waarvan Malmö de hoofdstad is, dat de veerdiensten tussen Denemarken en Zweden, de trein tussen Kopenhagen en Malmö en het bus- en autoverkeer over de Öresundbrug gecontroleerd worden en dat iedere reiziger die Zweden binnenkomst, verplicht is een ID te kunnen tonen. De maatregel is genomen om illegale migratie tegen te gaan.

Aanvullend krijgen vervoerbedrijven zoals de trein- en busmaatschappijen een boete van 50.000 SEK (bijna 5000 euro) per individu dat zonder papieren met hen Zweden binnenreist. Particulieren worden verdacht van mensensmokkel als zij bijvoorbeeld iemand in hun auto of taxi hebben die geen papieren kan tonen.

Het Hyllie Station is het eerste station in Zweden na het oversteken van de Öresundbrug per trein.Op het station spreken we met Jonn Lamberth, hoofdcommissaris van de Zweedse grenspolitie en met Anders Engström, commandant van dienst die dag. Met een team van ongeveer 10 agenten controleren ze iedereen op het perron die uit de trein komend uit Kopenhagen stapt én ze lopen door de trein om alle mensen te controleren die verder reizen.

Dit levert een extra reistijd op van ongeveer 5 minuten als het rustig is tot 20 minuten in de spits. De agenten tijdens deze dienst (van 2 uur ’s middags tot tien uur ’s avonds) komen niet uit de regio, maar uit Göteborg en zelfs Noord-Zweden. Ze maken deel uit van de National Reinforcement en blijven een week in Malmö voor de controles. Sinds het instellen van de controles begin januari hebben ze 1000 mensen aangehouden, de meesten op de train, sommigen op bussen. Lees hier het interview met Lamberth en Engström.

Migrationsverket

IND en COA ineen, dat is het Migrationsverket, het Migratie Agentschap. Waar in Nederland de immigratie- en naturalisatiedienst (IND) aan de ene en het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) aan de andere kant, losstaande uitvoeringsorganisaties zijn, worden in Zweden hun taken door één organisatie uitgevoerd. We spreken in Malmö een beslisambtenaar, en met de teamleider van het aanmeldcentrum van de regio.

Het meest opvallende aan het aanmeldcentrum is dat de wachtruimte leeg is. We horen van de teamleider dat die dag 3 mensen zijn binnengekomen, alle drie waren aangetroffen op de veerboot van Duitsland (Rostock, Sassnitz en Travemunde) naar Trelleborg in Zweden. Omdat het zo rustig hebben zijn medewerkers de procedure van de eerste dag al met de asielzoekers doorlopen en zijn zij naar een hotel iets verderop gebracht om tot rust te komen. Daar kunnen ze enkele dagen blijven voordat medewerkers van Migrationsverket hen naar een van de asielzoekerscentra elders in Zweden brengen.

Hij vertelt dat Malmö in het najaar van 2015 een bottle neck was geworden, vooral vanwege de moeilijke doorstroming naar accommodatie. Hij laat ons zien wat er gebeurt op het aanmeldcentrum, de hele registratie gebeurt op een dag, alleen het wachten daarna tot het volgende gesprek kan momenteel lang duren. Zijn inschatting en ook die van beslisambtenaar Kajevic is dat het momenteel één tot anderhalf jaar duurt voordat iemand weet of zijn aanvraag wordt ingewilligd of afgewezen. Mocht de aanvraag worden afgewezen, dan wordt ook de terugkeer georganiseerd door Migrationsverket, in tegenstelling tot in Nederland waar de Dienst Terugkeer en Vertrek verantwoordelijk is.

Alleenstaande minderjarigen

Van de 163.000 asielaanvragen in 2015 waren 35.000 afkomstig van alleenstaande minderjarigen. Op de eerste dag spreken we met een andere locoburgemeester van Malmö, Carina Nilsson. Zij is verantwoordelijk voor de opvang van alleenstaande minderjarigen in de stad. In Zweden vallen kinderen zonder ouders onder toezicht van de gemeente. De gemeente zorgt voor huisvesting, dagelijks levensonderhoud en onderwijs. Wanneer een asielzoeker alleenstaand en minderjarig is valt hij of zij ook toe aan de gemeente in plaats van aan Migrationsverket zoals alle andere asielzoekers. Lees hier het interview met Carina Nilsson.

In het voorjaar van 2015 kwamen er 40 alleenstaande kinderen per week naar Zweden, in de zomer liep dat aantal op naar 40 kinderen per dag en in november 2015 waren het er 300 per dag. De meeste kinderen komen uit Afghanistan, zijn jongen en rond de 16 jaar oud. Ze zijn vaak gevlucht uit Iraanse vluchtelingenkamp waar ze door het Iraanse leger gerekruteerd worden om te vechten tegen IS of zijn vooruitgestuurd in de hoop dat vervolgens het gezin ook naar Zweden kan komen. Een van de uitdagingen waarvoor Malmö is gesteld is dat er in de hele stad (ongeveer 315.000 inwoners) 26 nieuwe basis- en middelbare scholen en nog veel meer leerkrachten nodig zijn.

Nationale politiek

Het invoeren van de grenscontroles is een onderdeel van een uitgebreid pakket maatregelen die de Zweedse regering heeft genomen om het hoofd te bieden aan de grote instroom. Met parlementariërs Kerstin Nilsson en Leif Jakobsson spreken we over dit pakket. Wat uit beide gesprekken blijkt is dat de maatregelen met pijn in het hart genomen zijn. De sociaaldemocraten blijven overtuigd van Zweden als gastvrij land waar een ieder die op de vlucht is welkom is. Maar de realiteit van de instroom dwingt de regering om tijdelijk pas op de plaats te maken, voordat ze de grenzen weer openstelt. Lees hier het interview met Kerstin Nilsson.

Integratie

Wanneer je vanuit Denemarken over de Öresundbrug naar Malmö rijdt is het meest opvallende gebouw de Turning Torso in het westelijk havengebied. Tot halverwege de jaren tachtig was op die plek de rederij KOCKUMS gevestigd die werk bood aan 8000 mensen. Toen in 1986 KOCKUMS werd gesloten omdat de staat niet langer subsidie verstrekte verloren die mensen hun baan, en in totaal raakte de sluiting 25.000 mensen. Een ramp voor de stad.

De herontwikkeling van het havengebied in een gebied voor wonen en werken is een succesverhaal dat ons op de tweede dag van ons bezoek door de locoburgemeester van Malmö, Andreas Schönström, wordt geschetst. Voor hem is het illustratief voor de manier waarop Malmö, waarvan de stadsslogan is ‘Open City’, ook de huidige crisis - de overweldigende instroom van vluchtelingen - het hoofd zal bieden. Schönström wil niet spreken van integratie, dat is in zijn ogen alleen maar het resultaat van een proces.

In Malmö spreekt hij dan ook van het komen tot een gemeenschappelijke identiteit. En daarvoor heb je dus geen beleid nodig dat zich op verschillende groepen richt, maar gaat het om het organiseren van een inclusieve samenleving zoals dat ook is gedaan na de crisis eind jaren tachtig, begin jaren negentig na het sluiten van de KOCKUMS-werf. Lees hier het hele interview. 

Dat voor een inclusieve samenleving werk van groot belang is, blijkt ook uit het gesprek met Paul Andersson, strategisch adviseur bij het Arbeidsbureau van de regio Skåne. Net als in Nederland wordt momenteel in Zweden gesproken over de mogelijkheid tot werken tijdens de asielprocedure en niet wachten totdat er een verblijfsstatus is. Lees hier het hele interview.

Deelnemers aan deze missie: Maren Backbier (WBS), René Cuperus (lid van de denktank), Werry Crone (fotograaf), Kati Piri (PvdA Europees Parlement), Monika Sie Dhian Ho (WBS) en Annelies Pilon (secretaris van de denktank).